Christian.net

De vier en twintigste oktober 1842 ben ik geboren. Mijn vader was een godzalig mens, maar mijn moeder was, voor zover ik weet, onbekeerd, maar toch onderworpen. Wij waren met ons zevenen, vier broers en drie zusters.

Mijn oudste en jongste zuster en twee van mijn broers zijn overleden en zo ben ik met mijn twee broers nog overgebleven en ik geloof, dat wij samen met hun vrouwen eeuwig God zullen groot maken, waarop zij zelf ook wel gegronde hoop hebben. Ook geloof ik, dat mijn andere zusters reeds juichen voor de troon.

Wij hadden ontzag voor onze ouders en ons huis was een geestelijke herberg, waar veel over de wegen van God werd gesproken. Nog zeer jong had ik reeds grote achting voor Gods volk en al zeer vroeg had ik indrukken van dood en eeuwigheid. Vanaf mijn zesde jaar had ik al gevoel dat ik onbekeerd was en zonderde mij af om niet met andere kinderen te spelen, en als ik ‘s avonds op mijn bed lag schreide ik het uit, omdat ik benauwd was dat ik soms ‘s nachts zou sterven en dan onbekeerd, want ik had niet gedaan wat mijn vader mij bevolen had.

Toen ik twaalf jaar was stierf mijn moeder heel onverwachts. Dat verlies was wel smartelijk, maar de dood had geen indruk op mij. De vrees en angst van mijn hart zakte wat, en ik kreeg enige lust en tier in het leven. Daarna ging ik uit naaien om geld te verdienen en daarvoor kleren te kopen. Maar onder dat alles strekte mijn hart zich uit tot God en gevoelde ik af en toe de goedheid van God. Ik herinner mij nog, dat ik eens bij de wieg zat te zingen: "‘t Hijgend hert, der jacht ontkomen", hoe mijn ziel toen hijgde en verlangde naar dat Wezen. Ik was toen 15 jaar, maar o, wat was dat zoet!

Mijn zuster, van wie het hart dorstte naar dat Wezen en in arbeid leefde onder gemis van dat grote heil, verstond mij altijd, als ik sprak tot haar over de moeite die ik had in het leven. Want daar mijn ouders mij het naaien hadden laten leren, ging ik veel bij de mensen uit naaien en dan kwam is soms bij zulke mensen waar vreselijk gevloekt werd; en als ik Gods naam hoorde misbruiken, dan kromp mijn hart ineen en zat ik te rillen op mijn stoel. Dan zuchtte ik tot de Heere om daarvan verlost te worden en de Heere verhoorde dan ook wel, maar langs een andere weg dan ik bedoelde.

Mijn zuster, die getrouwd was met een schipper, die met turf van Friesland op Amsterdam voer, werd ziek en stierf, hoogst zwanger zijnde, na zes dagen en liet twee kinderen achter, een van drie jaar en een van nog geen twee jaar. Daardoor verloor ik alles, dacht ik, wat er nog voor mij over was. Nu vroeg die man aan vader, of hij mij aan boord mocht hebben tot verzorging voor hem en opvoeding voor zijn kinderen. Mijn vader stelde mij dit voor, en ik, dat vader en moeder dat zelf moesten weten. Daarop besloot vader dat ik aan boord zou gaan. Ik vond het goed, daar ik van droefheid niet wist wat ik deed, want de ellende was groot in ons huis. Mijn jongste broer was krankzinnig geworden en wij hadden hem in die toestand een half jaar in huis gehad, waarin wij natuurlijk verschrikkelijke toestanden met hem doorgemaakt hadden. Deze broer van mij werd toen ook naar het krankzinnigengesticht gebracht door mijn oudste broer en stierf daar, na verloop van elf jaar. In zijn leven had een grote verandering plaats gehad en hij was tot ontdekking gekomen, dat hij zo niet voor God kon komen, wat hem juist tot verstandeloze toestand gebracht had, daar hij moest uitroepen: ik heb alles gedaan om zalig te worden, bidden, lezen, alles wat ik had aan de armen gegeven, en nog ben ik, als het niet anders wordt, verloren. Verder is dit zo met hem gebleven. Als wij hem bezochten sprak hij altijd over de godsdienst, tot op het einde toe; hij zei toen dat het goed met hem was. Onder al deze omstandigheden was ik natuurlijk zeer bedroefd; daarbij kleefden die twee kinderen van mijn zuster mij aan en kreeg ik lust om aan hen te vergoeden wat hun moeder aan mij gedaan had.

Een dag of tien aan boord zijnde, lagen wij op zekere keer onder Schokland in de Zuiderzee en het stormde vreselijk. Daar gevoelde ik, dat ik van alles verstoken was; van het volk van God, van mijn ouders en, wat het ergste was, van het gebed van mijn vader, daar ik dacht dat ik nu ook niet meer aan de troon der genade werd opgedragen en voor eigen rekening stond. Ik schreide bitter over mijn droevig lot. Maar de Heere vergoedde dit enigszins en er viel diep in mijn hart:

(Zie Ps. 27). Dit sterkte voor dat ogenblik mijn hart en de Heere heeft het bevestigd, mijn leven lang.

Daarna was ik bekommerd over mijn zuster. Ik had geen duidelijke bewijzen van haar bekering van haar gehoord, zoals ik dat van Gods volk gehoord had, en uit mijn vreselijk gevoel zei ik: "Heere, als mijn zuster niet in de hemel is, hoop ik er nooit te komen". Hieruit bemerkt u hoe blind ik was, God niet kennend, noch het leven uit Hem, en dan nog mijn eigen dwaasheid. Doch ik kon niet ophouden te peinzen waar mijn zuster was, ongeveer een jaar lang. Toen gebeurde het, dat ik op een maandag zo moedeloos terneer zat, nergens vatbaar voor, en ik opeens naar het hemelse begeerte kreeg. Ik zag toen mijn zuster in de hemel, en wat was ze verwonderlijk gelukzalig. Toen verloor ik haar en heb ze nooit teruggezien, doch er viel in mijn hart Psalm 68:5:

Diezelfde woorden had ik een half jaar voor haar dood ook gehad. We deden toen samen een reisje en ik vertelde haar, dat ik die woorden niet kwijt kon raken. "Bewaar ze maar goed" zei ze, "want ze kunnen je later van veel nut zijn", wat ook gebeurde.

Ik was 22 jaar, onderzocht veel en ging bij Ds. Plug naar de kerk, die bij de Kruisgemeente te Amsterdam stond; ik verwonderde mij dat die man zo naar mijn hart kon spreken, en was onrustig hoe ik bekeerd zou worden. Dit verergerde zo, dat ik het zeer benauwd kreeg, en beangst en gejaagd was als een vluchtend mens, zo bang was ik voor God. Daarbij kwam dan nog dat er dan dikwijls in mijn hart viel: "Adam, waar zijt gij?" en ik zei dan: "ik hoorde Uw stem en ik ben naakt". De alwetendheid van God bespiedde mij overal en had zo’n diepe indruk op mij, dat ik mij niet wist te bergen. Zo heb ik jaren doorgebracht, onder angst en vrees vluchtend van God af, en o, als ik een plaatsje had kunnen vinden waar God niet was – maar dat belette Zijn alwetendheid. In alles meende ik mijn dood te zien; als er maar op de planken getrapt werd meende ik dat het om mij te doen was.

Nu gebeurde het met kersttijd, dat ik zei naar de kerk te gaan, doch in werkelijkheid was mijn voornemen om buiten de Wateringpoort te gaan en daar eens hardop tot God te roepen om lucht te krijgen, daar ik mij niet wist te bergen van benauwdheid. Misschien mocht de Heere Zich over mij ontfermen. Doch terwijl ik mij stond aan te kleden viel er in mijn hart: "Zou God Zijn genâ vergeten?" Ps. 77, en ik zei: "Nee, dat kan niet", en mijn gedachten aangaande God werden wat milder. Ik ging nu met een verbroken hart naar de kerk en luisterde wonderlijk aangenaam, en ben in die zin niet zo benauwd meer geweest.

Hierna kreeg ik lust tot lezen, bidden, zingen, om mijn gehele leven in dienst van de Heere te besteden, en kreeg af en toe hoop dat de Heere mij nog wel eens bekeren zou. Ook gevoelde ik mij soms zeer gelukkig, smakende dat God een beminnelijk wezen is; daarbij kreeg ik veel begeerte tot de Heere Jezus, o, mijn ziel brandde soms van verlangen. En als ik zoete woorden uit het Hooglied las, dan eigende ik mij die toe en wenste wel geheel voor de Heere Jezus te leven.

Maar wat ik wenste en begeerde dat kwam maar niet, en mijn genot verdween. Daarbij vielen die woorden vaak diep in mijn ziel, onder besef van Gods alwetendheid:

Zo was ik natuurlijk onvoldaan, maar de stille hoop dat de Heere misschien toch bemoeienissen met mij gemaakt had zat zo diep in mijn hart, dat ik daarop leefde. Zo verliep er enige tijd.

Aan mijn tweede moeder, die ook bekeerd was, openbaarde ik mij wel eens, maar tegen mijn vader, die wat dieper groef, durfde ik er niet over te spreken. Dikwijls gebeurde het dat ik onder het bidden van mijn vader of onder het spreken met anderen onderwijs kreeg dat mij tot onderzoek van het hart dreef om te zien wat ik miste, waardoor mijn verwachting verdreef en mijn hoop geknakt werd.

Eens gebeurde het, dat wij in het najaar de laatste vracht turf voor de winter zouden halen. Ik dacht, dat, als alles goed ging, ik daarna in Amsterdam bij mijn ouders zou blijven. Maar tot ons ongeluk regende en woei het elke dag hard en moesten wij tegen de wind op. Wij konden van de regen niet laden en ik dacht daar in dat vreemde land te zullen bevriezen. Daar kwam mijn hart tegen op en ik dacht dat dit ook recht was, want zonde kon ik op dat ogenblik niet onderscheiden, dat lag geheel bedekt. Ik werd hoe langer hoe ontevredener en werd zo vijandig dat het verschrikkelijk was. Ik verborg dit zo goed ik kon, maar toch kon ik ‘s middags niet eten van kwaadheid. Doch daar vielen mij plotseling deze woorden in mijn ziel: "wat hebt gij te verkeren tegen de rechte wegen des Heeren?" Och wat werd ik toen beschaamd, dat ik tegen God durfde twisten. Ik wist mij van schaamte niet te bergen omdat ik mij zo bezondigd had, want God had toch alles in Zijn hand.

Hierna laadden wij de turf in en kwamen in de Lemmer aan, waar de winter ons overviel, zodat wij daar moesten blijven liggen. Alles was nu naar wens gegaan, maar de zojuist genoemde vijandschap had mij zo onrustig gemaakt, dat ik het nergens vinden kon hoe ik dat weer goed zou maken. Ik zocht naar middelen, maar zag de Heere voorbij, Die toch alles moet zegenen. O, dat ik God miskend had smartte mij aan mijn hart en ik schreide bitter voor het aangezicht van de Heere.

Naar gewoonte ging ik op een woensdagavond naar mijn ouders, waar het volk van de Heere dan altijd vergaderd was. Toen ik daar was, deelde een kind van God mee, hoe de Heere hem uit de wereld getrokken had, en dat hij toen zichzelf, God en de Heere Jezus had leren kennen, en hoe bang en benauwd hij het gehad had. Ik luisterde scherp toe want ik had het ook benauwd gehad. Maar toen die man begon te zeggen hoe hij voor God had gebogen en dat Wezen recht had toegekend, zelfs al moest hij verloren gaan, en hoe de Heere Jezus Zich aan hem geopenbaard had, toen werd ik benauwd, want daar wist ik niets van, en zag toen dat mijn hart mij misleid en bedrogen had. Ik had — meende ik—maar op rietstaven geleund die eeuwig mijn handen zouden doorboren.

Handenwringend ging ik naar boord en viel voor een stoel neer, en toen ontdekte God Zich in al Zijn heiligheid en rechtvaardigheid. Al mijn grond viel weg en mijn onmacht, waar ik heimelijk achter schuilde, zag ik daar weg vallen en het: "haast u om uws levens wil" doordrong mijn ziel zo diep, dat ik daar een vluchtend mens werd om de toekomende toorn van God te ontvlieden. Op dat ogenblik ben ik met mijn aangezicht naar God gezet. Ik was onwijs van verwondering dat ik nog leefde en zag hoe blind en dwaas ik was om te midden van zo’n groot gevaar daar maar zo heen te leven. Duizenden malen heb ik me verbaasd over mijn dwaasheid en mij in de verdraagzaamheid van God steeds verdiept, dat dit Wezen zo lankmoedig over mij was en mij met één klop niet weg gestoten had. O! daar werd ik onder verpletterd. Het leven werd mij toen zeer dierbaar. Ik maakte misbaar over mijn ongelukkige staat. Slapen kon ik niet en werken deed ik niet.

Verscheidene weken zat ik zo neer, mijn ongelukkig lot beklagend. De vrienden troostten mij door te zeggen dat ik zo niet blijven zou, maar dat de Heere op weg was om mijn ziel te redden. Dan werd het nog erger met mij van binnen en mijn hart werd gesloten. Mijn vader sprak met mij, hoe diep ellendig de mens geworden was door zijn afval van God, en de gedachten van vrede, die de Heere daar gesteld had voor zulke ongelukkige mensen. Soms was mijn verstand daar wel enigszins vatbaar voor, en dat gaf mij wel enig gemak en lucht in mijn hart.

Mijn vriendin, waar ik nu nog mee leef en met wie ik al over de veertig jaar samen verkeerd heb, was jaloers op mij en zei, dat, als de verlossing er aan verbonden was, ze wel in mijn plaats zou willen staan, doch daar begreep ik helemaal niets van.

Op zekere keer kwam er een schipper bij mij, die mij de Heere Jezus wilde opdringen. Ik zei tegen hem: "Och man, de Heere Jezus is me geen duit waard en ook is er in mijn hart geen plaats voor Hem". Ik zei dit niet uit minachting, o nee, maar mijn behoefte strekte zich daar niet naar uit en ik kende Hem niet. Mijn roepen was dag en nacht: O God, hoe zal ik het kennen? Ik wist geen weg.

Op zekere nacht gebeurde het eens, dat de vorst der duisternis tot mij zei: "Omdat je Gods naam misbruikt hebt, daarom is er geen vergeving voor je." O, wat gevoelde ik toen de waardigheid van God; dat God waardig is om bij name aangeroepen te worden. Het zou een miskennen van dat Wezen zijn om Zijn naam te misbruiken. O, wat heb ik daar een tranen geweend. Mijn hart was zo hard, gevoelde ik, temidden van zo’n groot gevaar, en ik vreesde vaak, dat de aarde zich zou openen en mij levend verzwelgen. God was toch zo geducht en had Zijn lankmoedigheid al zo lang over mij uitgestrekt. Er zou welhaast een eind aan komen.

Nu gebeurde het, dat er een oude tante van ons ziek was, die ik menigmaal bezocht en enige verkwikking bracht, en dan vroeg zij mij naar het een en ander nieuws van het ijsvermaak. Ik zei tegen haar: "O tante Geertje, u staat met de ene voet in het graf en met de andere er op, en dan volgt er een geduchte eeuwigheid". Dan sprak ik meteen tegen mijzelf, hoe kort het leven kon zijn. Toen haar zoon ons de tijding bracht dat ze overleden was, wist ik mij niet te bergen. Ik bleef op mijn plaats als vastgenageld staan. Dat mens was voor eeuwig in het verderf gestort, en waarom ik nu niet? Verbazing greep mij aan dat ik nog leefde en dat de verdraagzaamheid van God mij nog spaarde. Vooral als ik ‘s morgens ontwaakte, o, wat was mijn leven mij dierbaar en wat heb ik een beweegoffers tot God opgezonden om bekeerd te worden. Vooral de 38^e Psalm was veel in mijn hart: "Want mijn hoofd is als bedolven in de golven …".

O, als het menens wordt bij de mens, dan kan hij God niet meer vrij laten. Dan is er geen werkzamer mens dan die nergens rust vindt voor zijn hart en het gevaar ziet waarin hij verkeert. Daarbij werd de zonde levendig in mijn hart, waar ik voor schrikte, want ik dacht dat het nu niet kon dat ik zalig werd. Nu was ik het rechte portret van een Farizeeër, die het buitenste des drinkbekers reinigt en het binnenste is vol gruwelen. Daar zag ik, dat ik God beledigde door mijn zonden, en dat smartte mij zeer. Dat bidden en roepen dat ik daar gedaan heb, dat de Heere de zonde toch met wortel en tak uit mijn hart mocht uitroeien. Al mijn krachten heb ik ingespannen om dat te boven te komen. Ik schaamde mij als ik onder de ogen van Gods volk kwam. Iedereen kon toch wel aan mij zien dat ik er niets van meende. Ik had niet één teken ten goede. Daarbij kwam de kortheid van mijn leven, alles zou mij de dood doen. Zag ik de maaiers op het land het gras afmaaien, dan zei ik tegen mijn broer: "Zo is nu mijn leven; als God de zeis van de dood zendt, ben ik afgesneden. Er is maar één schrede tussen mij en de dood". De wolken aan de hemel getuigden van Gods geduchtheid, zodat ik niet durfde opzien, maar met een gebogen hoofd liep. De zonde in mijn hart werd met de dag erger, hoe ik er ook tegen worstelde. Mijn krachten bezweken. Ik gevoelde mij zo vast gekluisterd aan de dood en zo gevangen onder de zonde.

Op zekere dag las ik in Bunyan’s Christenreis, hoe hij op een zeer smal pad was bij stikdonkere nacht. Hij kon zijn voeten niet verzetten, of hij liep gevaar om aan de ene kant in een moerassige grond weg te zakken of aan de andere kant in een diepe gracht te vallen en te verdrinken. Zuchtend onder het grote gevaar werd hij voort gedwongen, doch plotseling brak de dag aan en rees de zon boven Christens hoofd. Ik begon bitter te wenen en zei: "Och Heere, wanneer zal voor mij de dag eens aanbreken?" Enkele ogenblikken zag ik, dat er vergeving was, maar of het voor mij was? Ik zonk hoe langer hoe dieper in mijn ongeluk, daar ik het toch recht meende. Hoewel ik beleed, dat mij dit smartte, ging ik maar door, en dat onder het alziend oog van God. Al mijn beweegoffers waren vruchteloos. Ik werd wrevelig en brak in vijandschap uit tegen dat Wezen, dat het bij tijden zo verschrikkelijk was, dat ik mijn handen omhoog stak, mijzelf niet kunnende temmen. En ik zal hier maar zwijgen over de onbetamelijkheid die er toen gebeurde. Wat is de mens toch ont-mensd door de zonde. Ik twistte met God. En als het mij dan gebeurde, dat ik mijzelf bezag, o, dan kreeg ik medelijden met mijzelf en schreide bitter en zei dan: "Och Heere, bekeer me toch", maar al mijn tranen en gebeden keerden schuldig tot mij terug.

Eens kreeg ik duidelijk te zien dat ik een andere gerechtigheid nodig had de die van de Farizeeën en Schriftgeleerden. Toen heb ik zo duidelijk in de gerechtigheid van Christus ingeblikt. Maar weldra was dit ook weer weg, en drukte mij nog meer, zoals: "Wat zal ik u doen, o Mensenhoeder?" en: "Onderzoek u nauw, ja zeer nauw". Maar ik zonk al dieper. Al de geboden die God in Zijn heilige wet verbiedt ontdekten zich in mijn hart, zonden waar ik nooit over gedacht had. Dit bracht mij onder de vloek en de toorn van God, want er staat: "Vervloekt is de mens die niet blijft in al hetgeen geschreven is in het boek der wet om dat te doen". O, dat klonk mij door merg en been. Ik sidderde van vrees en het bracht mij zo onder het oordeel van God. En toch had ik zo’n lust tot de zonde, dat ik het niet laten kon om Gods dag te ontheiligen. Zo gebeurde het eens, dat ik mijn was op het land legde om te bleken en dat ik het ‘s zondags liet liggen. Dit ging onder veel voorwendsels, die ik mijzelf wijs maakte: "het was maar goed". Wat was het mij die dag bang! Ik durfde het ‘s avonds niet in te halen en sliep ‘s nachts niet. De Heere zou wel iemand zenden die het er vandaan haalde, en dat zou rechtvaardig zijn. Daar kwam bij, dat ik zo’n stipte opvoeding gehad had. Zoiets had bij mijn ouders nooit plaats gehad. ‘s Morgens lag alles er nog. Nu kon ik wel zien dat God in het geheel geen acht op mij sloeg en mij aan het goeddunken van mijn hart overgaf. Ik was vaak zat van wenen, maar mijn tranen en gebeden keerden schuldig tot mij terug. De zonde werd levendig in mijn hart en ik zat vast gekluisterd aan de dood. O, die vreselijke dood!

Op zekere zondag gebeurde het dat het mij zeer bang was. De stikdonkere nacht van mijn eeuwig ongeluk, waar ik in blikte, beangstigde mij. En als ik niet onder Gods eeuwige verkiezende liefde lag, zou het toch alles vruchteloos zijn, hoe ik ook bad, worstelde en vreesde. O, wat was het mij bang. Toen viel er plotseling in mijn hart Psalm 72 vers 7:

Hoe heb ik toen iets van Gods toegenegenheid gevoeld tot mij, ja ik zou haast zeggen, de tedere ingewanden van God werden daar ontsloten, en hoeveel zoetigheid en steun genoot ik daar uit. Ik geloofde op dat ogenblik, dat de Heere mij gadesloeg in mijn klagen. En hoewel ik de vorst der duisternis niet kende, heb ik toen toch begrepen, dat die vijand van mijn zaligheid mij sarde en Gods werk in mij betwistte en mij van God probeerde af te houden. Hoewel ik de duivel nooit de schuld heb gegeven. Neen, ik zelf was de oorzaak van mijn rampzaligheid, en al de zonden van de wet ontdekten zich in mijn hart. Daarbij ontdekte Gods heiligheid zich als met een bliksemstraal in mijn hart. En ik zag bij dat licht de gruwelijkheid van de zonde, dat ik walgde van mijzelf. En de vijandschap van mijn hart was zo erg tegen God en de zon brandde zo vreselijk, dat alles versteende en verstraalde. Mijn tranen droogden op en de stille verzuchtingen kwamen niet eens in mijn keel. Roerloos zat ik vast in de dood. Wat zou ik niet gegeven hebben voor een traan of een oprechte zucht, maar ik had ze niet.

Zo zat ik de eens op een zondagmiddag diep moedeloos terneer, toen er een nichtje aan mij vroeg: "Tante, mag ik eens met u het houtbos in? Het is daar zo mooi onder de bomen". "Och neen", zeg ik, "laat mij maar stil zitten". "Ja", zegt haar vader, "laat tante maar stil zitten treuren". Dit deed mij opstaan en ik ging. Maar zodra had ik mijn voeten niet op de wal gezet of ik zag dat ik in die toestand van ellendigheid geboren was, en ik werd toen zo naar mijn geboorte in de dadelijkheid terug geleid. Ik was in zonde ontvangen en geboren. Daarbij had ik mijn leven lang nog gezondigd, en dus verkeerde ik in een zeer hachelijke toestand. Ik zou daar gestikt zijn door de gedachte aan mijn rampzalig lot, had de Heere in Zijn voorzienigheid mijn oog niet gericht op een boom die daar lag voor brandhout, maar waar nog een groen takje aan ontsproot. Daaruit kreeg ik lucht. Och, de Heere mocht mij misschien ook nog leven schenken. Hier werd ik eerst recht onbekeerd voor God en heb in dat eenzame bos, uit de noodzaak van mijn hachelijke toestand, mij aan Hem vastgeklemd en kon Hem niet vrijlaten, want ik moest bekeerd worden. Ik kreeg daar te zien, dat ik mij door moedwillige ongehoorzaamheid van alle goede giften beroofd had, en onder de vloek en toorn van God lag. Wie zal de smart uitdrukken van mijn ongelukkige staat, wat ik daar doorleefd heb, onder zonde en schuld te liggen van een vertoornd God en door moedwil van alle goede gaven beroofd te zijn.

Zo verliepen enige dagen. Slapen kon ik niet. Soms was ik te moedeloos om mijn werk te doen, en op een andere keer was het weer goed dat ik werk had voor verzet van mijn bange ziel. Zo gebeurde het op een maandag, terwijl ik stond te wassen, dat ik te zien kreeg dat ik God miste. O vreselijke staat, om eeuwig God te missen. Ik riep uit: "Dat zal een hel in de hel zijn" en brulde het uit: "Mijn ingewand, mijn ingewand, ik heb barenswee, o wanden mijns harten". Het vuur brandde in mijn ingewanden van smart. Toen is mijn verstand enigszins gekrenkt en mijn ingewanden zijn zo ontstoken, dat ik bloeddiarree kreeg. Ja zelfs was het merg van de ingewanden verteerd, volgens het zeggen van de dokter, en ik ben niet meer gezond geweest. Mijn vader, aan wie ik mijn hart altijd kon ontlasten, weende met mij en zei; "Ja kind, de Heere moet hier tussenbeide komen". Een dag of tien daarna vroeg ik mijn nichtje wat. Zij zei toen tegen mij: "Het lijkt wel, tante, dat u uw verstand niet hebt". Waarop ik zei, dat dit zo was. Toen heb ik mijn knieën gebogen en gezegd: "O, volk van God, bidt voor mij in zo’n toestand". O, mijn pen weigert haast om uit te drukken in wat een jammerlijke staat ik toen was. Onder de vloek en de toorn van God te liggen en dan van God vervreemd te zijn.

Op zekere keer gebeurde het dat wij op zee waren. Het waaide hard en ik zat op de grond omdat het schip telkens zo scheef ging. Peinzend over mijn toestand, werd plotseling voor mijn ogen de afgrond geopend, waar ik zo inblikte. O, wat een ontzettend gezicht. Een kille huivering voer door mijn leden, en ik heb de vreselijkheid van dat gezicht nooit onder woorden kunnen brengen.

Zo zat ik eens mijn rampzalig lot te bepeinzen. Alles was dichtgeschroefd van binnen. En o, de vreselijke dood die mij overheerste, toen er plotseling in mijn hart viel: "Uit de werken der wet zal geen vlees gerechtvaardigd worden." Er ging toen een licht bij mij op, dat al het kennen van mijn rampzalig lot geen waarde had hij God. Het zijn vruchten van de val. Wel is het noodzakelijk voor de mens om het te kennen, maar niet om er zijn hoop op te vestigen. Zo peinsde ik, en de gedachte, dat God mij er nog wel eens uit kon redden, lag zo diep in mijn hart verborgen, dat alle hoop afgesneden werd. Toen zei ik: "Het is voor mij te laat, Heere, laat nu maar van mij af en laat mij niets meer van mijn ongeluk zien, want dat alles heeft mijn ziel toch niet gered." En de Heere deed het. Hij liet van mij af en ik geraakte geheel uit de arbeid, zodat de hemel mij niet bekoorde en de hel mij niet verschrikte. Ik deed mijn bijbel dicht en onttrok mij van alle middelen en geraakte in een diep kwijnende toestand. Ik zei tot mezelf: "Ik zal mijn toestand betreuren zolang ik leef en dan in het eeuwig verderf storten". Dan zag ik mij op een gladde weg, die o zo steil afliep. En had ik tijd gehad om mij vast te houden, ik had het zeker gedaan. Zo kwijnde ik langzamerhand weg.

Het was op een pinkstermaandag, toen wij te Amsterdam lagen, dat de kinderen een poosje weggegaan waren en langer uitbleven dan ik gedacht had. Daarom moest ik ze gaan zoeken, waar ik echter zeer tegen op zag, omdat ik mij niet verkleed had. Moedeloos begaf ik mij op weg en kwam zo voorbij een vriend, die mij vroeg waarom ik in zo’n lange tijd niet bij hem geweest was. Ik zei tegen hem: "Och, zie je, het gaat met mij op het eind aan". Zo pratend kon ik toch maar niet bij die man vandaan komen en ik verklaarde hem mijn gehele hart. Tenslotte zei die man tegen mij: "Ik zou je wel eens wat willen vragen, maar je moet niet boos worden", waarop ik antwoordde: "U hebt met mijn boosheid niets te maken, want het gaat met mij op een eeuwigheid aan. En daarom: handel oprecht met mij". Hij vroeg dan: "Zou je wel verdoemd willen zijn, want daar lig je toch?" Ik schrikte enigszins bij het horen van het woord "verdoemd" en ontwaakte daardoor een weinig uit mijn kwijnende toestand, die reeds meer dan twee maanden geduurd had. Weer aan boord gekomen viel ik op mijn knieën en zei: "Och Heere, openbaar mij maar waar ik vast zit". En toen viel er in mijn ziel:

Toen heb ik God op Zijn woord geloofd, want daar God mijn Redder niet was, was het duidelijk dat ik niet gans hulpeloos was. Maar hoe zou ik daar komen? De lezer moet namelijk weten, dat het niet meer over de zonde ging die er in mijn hart woonde, maar over mijn buitenstaan van God. Ik raakte dan weer in arbeid, niet over de zonde, nee, maar over mijn rampzalige doodsstaat waar ik in lag en de onmogelijkheid om daaruit verlost te worden.

Eens, op een avond toen wij in het turfland lagen, en alles reeds ter ruste was, ging ik een poosje achter de turfhopen wandelen om daar mijn leed uit te schreien en mijn nood aan God op te dragen en mijn ellende aan de Heere te uiten. Zover ik zien kon riep alles mij toe: "bij mij is het niet". Doch plotseling vertoonde de Heere Zich aan mij in Zijn almacht, hoe Hij de persoon was bij Wie het wel was, en hoe Hij het mij wel kon geven. O, hoe diep heb ik daar lucht geschept in de macht van God, het is niet om te zeggen. En bovendien viel er zo verkwikkend in mijn ziel Psalm 103:2:

Iedere regel verkwikte mij, en ik hoopte op de macht van God. Onze leraar zei wel eens, dat, als het de ziel recht bang is, hij naar het leven en de zaligheid hapt evenals de beesten op het veld naar gras happen. Zo ging het mij ook, ik hapte naar leven, verlossing en zaligheid, doch ik bleef bij dat alles dezelfde, namelijk, dat ik het miste, hoewel ik innerlijk verkwikt was en sterkte vond in de macht van God. Maar naar welke kant zou dat voor mij overvallen?

Toen ik weer bij die genoemde vriend in de stad kwam en hem meedeelde de verkwikking die ik genoten had, troostte hij mij. Maar ik zei: "Neen, ik ben onbekeerd en moet God en Christus leren kennen, evenals mijn vader". Mijn vriend bestrafte mij echter en zei, dat ik de dag der kleine dingen verachtte. De lezer zal wel opgemerkt hebben, dat ik dit in het geheel niet deed, omdat ik ze hoog schatte, maar het was voor mij onvoldoende tot redding van mijn ziel. Ook is dit de bedoeling van die waarheid niet, want er staat: "Hoe zullen zij verwachten als zij zien zullen het tinnen gewicht in de hand van Zerubbabel", dat is immers onmogelijk als de Heere Jezus verschijnt. Maar om tot ons stuk terug te keren, ik ging bedroefd naar boord terug en zei: "Och Heere, die man begrijpt mij niet". Toen werd het mij een behoefte, niet om te weten wat die man van mij dacht, ook niet wat ik van mijzelf dacht, maar om te weten wat God van mij dacht. Hiermee bleef ik aanhouden van dinsdagmorgen tot donderdagmiddag. En terwijl ik het ruim op en neer liep tot verzet van mijn bange ziel, kwam ik bij de trap, en ontdekte God Zich aan mij in Zijn recht als eiser. O, wat zou God recht zijn als Hij mij voor eeuwig van Zijn aangezicht verstootte. Daar deze toestand, waarin ik God als recht beschouwde, nog al een poosje bij mij aanhield, riep ik tenslotte uit de diepte van mijn hart uit: "Och Heere, verdoem mij maar, verdoem mij maar". Toen veranderde God wat en ik zei: "Kan God nog God blijven als ik behouden wordt?" En toen de Heere Zich een weinig terugtrok, zei ik: "Och Heere, is er dan nog een weg om de straf te ontgaan en wederom tot genade te komen?" Doch daar ontsloot God Zich, en wel zo wijd en ruim, dat er een eeuwigheid in Gods deugden was. En er kwam zo’n vrede uit God naar mij toe, zoals ik nog nooit genoten had. Het was zo stil en zo vol zoete vrede in mijn hart, dat duurde tot zaterdag. Daarna kwamen wij in de Lemmer aan, en ik deelde het mijn vader mee, die zeer blij met mij was, en zei: "Wel kind, daar mocht je God in Zijn recht billijken".

De wind was, waar wij lagen, goed en wij konden als het zo bleef overdag nog bij de turf komen, doch ik gevoelde een grote begeerte om daar de zondag over te blijven. Toen wij aan boord gekomen waren was ik kwaad dat wij verder moesten varen, waardoor ik opeens al mijn vrede kwijt was en ik beklaagde mijn droevig lot en zei: "Nu ben ik ongelukkiger dan ooit te voren". Maar daar openbaarde de Heere Jezus Zich in Zijn volheid en algenoegzaamheid aan mij. O! wat een volheid zag ik in die dierbare persoon. En terwijl ik nog de Heere Jezus aanstaarde viel er in mijn hart: "Uit Zijn volheid hebben wij ontvangen ook genade voor genade". Ik was verbaasd van blijdschap. Nu kon ik zalig worden. Met veel lust ging ik aan mijn werk, mij verblijdend en vermakend in Zijn dierbaarheid. Doch tegen de avond kwam er iemand behendig over mijn schouder fluisteren: "Is het wel waar waarover u zich zo verblijdt?" "Waar is het", antwoordde ik "want ik heb de Heere Jezus gezien", doch plotseling werd ik indachtig, dat de Heere Jezus Zich wel aan mijn hart geopenbaard had, maar dat ik Hem miste, en dat was waar ook. O, wat een pijnlijke ontdekking en bittere teleurstelling, en wat gevoelde ik een diepe onvoldane plek in mijn ziel, en hoewel de Heere Jezus Zich veel gaf te genieten, wij bleven twee en dus gescheiden. En hoe zou dat terecht komen? Mijn ziel ging uit vanwege Zijn spreken. Alles wat aan Hem was, was gans begeerlijk voor mijn hart. Evenwel zat het daarbinnen bij mij maar niet goed, ik heb mij gebogen en gewrongen om mij maar gepast te maken voor de Heere Jezus, dat Hij mij maar aan zou nemen, maar hoe dicht het er soms bij kwam naar ik meende, het gebeurde maar niet. En toch had ik er gegronde hoop op, daar de Heere Jezus Zich veel gaf te genieten, zoveel zelfs, dat mijn gemis op dat ogenblik verdwenen was. En vooral de woorden uit het Hooglied waren mij zoet, waar staat: "Ziet Hij komt, blinkende door de traliën en huppelende op de bergen". Dan was mijn hart geheel vervuld van Zijn liefde.

Nu was ik steeds ziekelijk en zeer zwak, zodat ik veel op bed lag. Op zekere dag lagen wij te Zwartsluis op een scheepstimmerwerf. Het was zo verbazend heet dat het werkvolk op de dag niet kon werken van de hitte. Ik had het evenwel zo koud dat ik geen gevoel in mijn benen had. De dokter vroeg mij gedurig of ik voorheen een zware ziekte had gehad, of dat ik ergens over peinsde. Want een kwaal had ik niet, en zo dodelijk zwak kon ik niet vanzelf worden.

Het gebeurde nu op een morgen, dat het mij zeer wonderlijk was. Ik werd opgetrokken in de hemel en zag de hemelingen huppelen. Het waren ijle geesten, maar de blijdschap en zaligheid die ik daar waargenomen heb, is niet om uit te drukken. Toen ik weer bijkwam viel er zoet in mijn hart: "Toen de morgensterren tezamen vrolijk zongen en de kinderen Gods juichten". Dit herhaalde zich tot driemaal toe dat ik opgetrokken werd met kleine tussenpozen die zo allerzoetst in mijn ziel waren. Want mijn overdenkingen in de Heere waren zoet en ik verblijdde mij in Hem. Nu zat er een oude schipper voor mijn bed genaamd Hendrik van Eiken, die nu ook al juicht voor de troon en reeds geniet, wat ik hem toen mededeelde wat ik gezien en genoten had, maar ik kon verder niets tegen hem zeggen. In stille overdenking terneer liggend werd ik teruggeleid over de bemoeienissen van God, en dat zeer duidelijk en klaar, en ook over de oorzaak van mijn zwakte. Toen ik dat alles aan de dokter meedeelde, raadde hij mij aan om veel versterkende middelen te gebruiken, wat ik ook deed, en waarna ik naar het lichaam weer wat opfleurde.